Co to jest zachowek? Definicja i ogólne zasady
Zachowek to instytucja prawa spadkowego, która ma na celu ochronę interesów najbliższych członków rodziny spadkodawcy, pominiętych w testamencie lub obdarowanych za życia spadkodawcy w sposób, który zubożył ich udział w spadku. Mówiąc prościej, jest to roszczenie pieniężne przysługujące uprawnionym do zachowku przeciwko spadkobiercom testamentowym lub osobom obdarowanym. Celem jest zapewnienie im minimalnego udziału w wartości spadku, nawet jeśli spadkodawca wyraził inną wolę w testamencie lub poprzez darowizny.
Kto ma prawo do zachowku?
Prawo do zachowku przysługuje zstępnym (dzieci, wnuki), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, jeśli byliby powołani do dziedziczenia ustawowego. Oznacza to, że gdyby nie było testamentu, to oni dziedziczyliby spadek po zmarłym. Warto pamiętać, że uprawnienie do zachowku jest zależne od spełnienia określonych warunków, np. brak wydziedziczenia.
Wysokość zachowku: Jak obliczyć należną kwotę?
Wysokość zachowku zależy od udziału spadkowego, który przysługiwałby uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym, oraz od tego, czy uprawniony jest trwale niezdolny do pracy, czy też małoletni. Zasadniczo, jeśli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo małoletni, przysługuje mu zachowek w wysokości dwóch trzecich wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. W innych przypadkach zachowek wynosi połowę tego udziału. Przy obliczaniu zachowku bierze się pod uwagę wartość spadku oraz darowizny uczynione przez spadkodawcę za jego życia.
Zachowek a darowizny: Wpływ darowizn na wartość zachowku
Darowizny uczynione przez spadkodawcę za życia mają istotny wpływ na wartość zachowku. Przy obliczaniu zachowku dolicza się do masy spadkowej wartość niektórych darowizn, co zwiększa podstawę do obliczenia roszczenia. Nie dolicza się drobnych darowizn, zwyczajowo przyjętych, ani darowizn dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.
Wydziedziczenie a prawo do zachowku: Kiedy zachowek nie przysługuje?
Spadkodawca może pozbawić swoich zstępnych, małżonka i rodziców prawa do zachowku poprzez wydziedziczenie. Jednakże wydziedziczenie jest możliwe tylko w ściśle określonych przypadkach, np. gdy uprawniony wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, dopuszcza się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci, albo uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Dochodzenie roszczenia o zachowek: Kroki prawne i terminy
Dochodzenie roszczenia o zachowek wymaga podjęcia odpowiednich kroków prawnych. W pierwszej kolejności warto skontaktować się ze spadkobiercami i spróbować polubownie ustalić wysokość zachowku i sposób jego zapłaty. Jeśli porozumienie nie jest możliwe, konieczne jest wystąpienie do sądu z pozwem o zapłatę zachowku. Należy pamiętać o terminach przedawnienia roszczenia o zachowek, które wynoszą 5 lat od ogłoszenia testamentu lub, w przypadku braku testamentu, od dnia otwarcia spadku.